साजरे होणारे सण

गावामध्ये घरगुती गणेशोत्सव अत्यंत उत्साहात साजरा केला जातो. प्रत्येक घरात मातीचा गणपती बसवून सुंदर सजावट, आरत्या, भजन-कीर्तन आणि मोदकांचा प्रसाद यामुळे वातावरण भक्तिमय होते. कुटुंबातील सर्वजण एकत्र येऊन पूजा करतात, शेजारीपाजारी भेटतात आणि एकोपा वाढवतात. काही घरांत दोन, पाच किंवा अकरा दिवस गणपती ठेवण्याची परंपरा असते. शेवटच्या दिवशी “गणपती बाप्पा मोरया, पुन्हा लवकर या!” या जयघोषात विसर्जन केले जाते. हा सण श्रद्धा, परंपरा आणि आनंदाचा संगम मानला जातो.

शिमगा किंवा शिमगोत्सव हा कोकण भागात साजरा होणारा पारंपारिक सण आहे. हा होळीच्या काळात येतो आणि आनंद, नृत्य, गाणी व रंगोत्सवाने भरलेला असतो. गावातील लोक पारंपरिक वेशात नाचतात, ढोल-ताशांच्या गजरात ग्रामदेवतेची पालखी काढतात आणि एकमेकांवर रंग उधळून सण साजरा करतात. शिमगा हा फक्त होळी नव्हे, तर गावातील एकोपा आणि परंपरेचे प्रतीक आहे.

दिवाळी मोठ्या आनंदात आणि पारंपारिक पद्धतीने साजरी केली जाते. घरांची स्वच्छता, रंगरंगोटी आणि सुंदर रांगोळ्यांनी सणाची सुरुवात होते. नरकचतुर्दशीला आंघोळीनंतर सुगंधी उटण्याचा वापर करून अभ्यंग स्नान केले जाते, तर लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी व्यापारी वर्ग आपापल्या देवघरात व दुकानात लक्ष्मीची पूजा करतात. फटाके, दिव्यांची रोषणाई, आणि घरगुती फराळाचा सुगंध गावागावांत दरवळतो. दिवाळी म्हणजे नातेवाईक, शेजारी आणि मित्रमैत्रिणींनी एकत्र येऊन आनंद साजरा करण्याचा, प्रकाश आणि प्रेम पसरवण्याचा सण आहे.

गुढीपाडवा हा सण नववर्षाच्या स्वागताचा आणि आनंदाचा प्रतीक म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या दिवशी प्रत्येक घराच्या दारात रेशमी वस्त्र, फुलं, नीमपाने, कडुलिंब व साखरेच्या गाठी लावून गुढी उभारली जाते, जी विजय आणि शुभारंभाचे प्रतीक मानली जाते. घराघरात पूजाविधी, नैवेद्य आणि पारंपारिक पक्वान्नांची मेजवानी केली जाते. गावातील लोक नवीन कपडे परिधान करून एकमेकांना शुभेच्छा देतात आणि वर्षभर समृद्धी व आनंद मिळावा अशी प्रार्थना करतात. गुढीपाडवा म्हणजे परंपरा, आनंद आणि नव्या सुरुवातीचा उत्सव आहे.

स्थानिक मंदिरे

निसर्गाच्या सानिध्यात तिन्ही बाजूंनी डोंगरदऱ्या नी  वेढलेलं ओरी हे सुंदर गाव आहे. सदर गावामध्ये श्रीदेवी केदारलिंग महालक्ष्मी त्रिमूर्ती भैरी भगवती असं ग्रामदैवत असून या गावात सुमारे साडेतीनशे वर्षांपासून ग्रामदैवत त्रिमुखी चे पुरातन मंदिर अस्तित्वात आहे.  सदर गावामध्ये सुमारे 18 वाड्यांची निर्मिती झाली असून किमान लोकसंख्या अडीच  हजार च्या आसपास आहे. या गावामध्ये पूर्वी पुरातन काळापासून गवळ्यांचं अस्तित्व होते असं म्हटले जाते परंतु कालांतराने त्यामध्ये बदल होऊन आज या गावांमध्ये   18 पगड जातींचा समावेश असून या   गावामध्ये वर्षाचे बारा महिने बारा सण उत्सव साजरे केले जातात… त्यामध्ये मिरग  सालची राखण म्हणजेच वाफेची परवानगी त्यानंतर नागपंचमी सापड देव दिवाळी मोठी दिवाळी भगवतीचा गोंधळ आणि सर्वात मोठा उत्सव म्हणजे शिमगा परवणी  आहे. हे सर्व सण  मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात आजही गावांमध्ये सर्व जाती धर्माचे लोक एकत्र येऊन मोठ्या उत्सवाने आनंदाने साजरी करत असतात.

आदर्श ओरी ग्रामदेवता मंदिर या मंदिराची स्थापना १९ फेब्रुवारी १९९८ रोजी झाली. कुणबी समाज बांधव या मंदिरातील सण , उत्सव मोठ्या उत्साहाने साजरा करतात , या मंदिरात शिमगा सण , वर्धापन दिन या दिवशी लाखो भाविक या मंदिराला भेट देतात, देवाजवळ आपली गाऱ्हाणी नवस श्रद्धेने बोलतात. या गावामध्ये मानकरी  श्री.शंकर शेवडे व श्री सुधाकर घवाळी हे प्रामुख्याने या गावची धुरा सांभाळतात.

रत्नागिरी तालुक्यातील ओरी धामणसे ते नेवरे या गावातून बाराही महिने अखंडपणे वाहणारी नदी असून या नदीकिनारी पूर्वकालखंडात खूप घनदाट जंगले होती… कैलासीच्या नाथाला म्हणजेच शंकराला अशा ठिकाणी वास्तव्य करणे आवडायचे त्यातूनच ओरी येथील सर्वेट माग्रट येथील शेतकऱ्याची हे एक गाय काही महिने दूध देत नव्हती कालांतराने शोध घेतल्यानंतर ही गाय जंगलात जाऊन महादेवाच्या पिंडीवर दूध सोडायची हे त्या शेतकऱ्याने पाहिले स्वयंभू महादेवाने आपले स्थान निश्चित केले असून ते स्वयंभू श्री सोमेश्वर या नावाने आज ओळखले जाते…या नदीवर ओरील सोमेश्वर  येथे  स्वयंभू महादेवाचे वास्तव्य आहे.  या मंदिरात श्रावण महिन्यात एक्का तसेच मार्गशीर्ष म्हणजेच डिसेंबर शु.एकादशी ते त्रयोदशीला श्री सोमेश्वर उत्सव सर्व अठरापगड समजतील ग्रामस्थ एकत्रित येवून कार्यक्रम साजरे करतात.

याशिवाय  जोगेड कोंड  , कुलस्वामिनी भैरी मंदिर (घवाळीवाडी),  अंबिका मंदिर (तीवराडवाडी)     देनवाडी येथे गणेश मंदिर , तोगडेवाडी तोगडेश्वर मंदिर , भेक्रोळवाडी हनुमान मंदिर , गावठाण वाडी स्वयंभू मडदोबा मंदिर  बौद्ध वाडी समाज मंदिर  अशी वाडीमध्ये मंदिरे आहेत.

लोककला

ओरी गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा ओरी परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो.

गौरवशाली व्यक्ती

ओरी गावातील स्वातंत्र्यसैनिक वसंत रामचंद्र देसाई हे गावाचे अभिमानस्थान आहेत. त्यांनी भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात सक्रिय सहभाग घेतला आणि देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी आपले आयुष्य वाहिले. त्यांच्या कार्यामुळे गावातील अनेक तरुण देशसेवेच्या प्रेरणेतून पुढे आले.

त्यांच्या त्याग, देशभक्ती आणि सामाजिक कार्यामुळे ओरी गावाला गौरव प्राप्त झाला आहे. आजही त्यांच्या आठवणी गावकऱ्यांना प्रेरणा देतात आणि समाजात देशप्रेम, एकता आणि निष्ठेची भावना दृढ करतात.

स्थानिक पाककृती

ओरी गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.

हस्तकला

ओरी गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे ओरी गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.